W podstawie programowej klasa IV-VIII brakuje utworów, które pozwoliłby zobaczyć uczniom, czym był Holokaust. Na liście lektur próżno szukać relacji bezpośrednich świadków bądź ofiar Zagłady, a nikogo raczej nie trzeba przekonywać o wadze tego tematu. Poruszając dylematy moralne czasu wojny, często nawiązuję do mało znanego utworu Stefanii Ney Jurek.
Poniżej zamieszczam kolejne kroki interpretacyjne, według których analizujemy utwór (kolorami zaznaczamy odpowiednie fragmenty utworu).
Stefania Ney
Jurek[1]
Ojciec z Jurkiem szli Lesznem, gdy żandarm się zbliżył.
Podszedł prosto do ojca: - Hut ab, Jude![2] – wrzasnął.
Ojciec zdjął z siwej głowy wytarty kapelusz
i wtedy gruby Niemiec w twarz go pięścią trzasnął.
Hut auf![3]
– i ojciec włożył. – Hut ab! – zdjął znowu.
Bez końca, coraz szybciej skrzeczał gruby Niemiec,
Ojciec wkładał, zdejmował – i wkładał –
a Jurek nie mógł patrzeć, więc wbił oczy w ziemię.
Ojciec spojrzał, zrozumiał – i przestał się kłaniać,
tak, jakby gdyby się nagle maszyna zepsuła.
Niemiec zdębiał: - Hut ab, du verfluchter[4]! – zawrzeszczał
i znów na siwą głowę opadł chamski kułak[5].
Ojciec patrzył na Jurka. Patrzył już do końca –
i kiedy padł na ziemię z twarzą krwią zalaną,
i twarzy już nie było, a oczy patrzyły...
Ojciec milczał do końca. Nie jęknął ni razu.
Nawet wtedy, gdy Niemiec wściekle deptał po nim,
ani wtedy, gdy kopał poranioną głowę,
ani kiedy mu lufę przyłożył do skroni.
Niemiec odszedł. Skrwawiona, zdeptana masa
leżała na chodniku. Wkoło tłum się zbierał.
Mały Jurek nie płakał. Nie miał prawa płakać
Syn, dla którego ojciec w ten sposób umierał.
1. Tło historyczne utworu:
- kiedy dzieją się opisane w wierszu wydarzenia?
- które fragmenty na to wskazują?
- przypomnij sobie z lekcji historii, czym był Holokaust, jaką rolę odgrywali w nim Niemcy, Polacy, Żydzi?
2. Podmiot liryczny:
- kim jest? jaką rolę pełni? uczestnika wydarzeń? ofiary? świadka?
3. Postawa bohaterów:
- ojca (cechy charakteru, zachowanie, przyczyny uległości wobec żandarma),
- Jurka (uczucia chłopca, gesty i ich odczyt),
- Niemca (cechy charakteru, rodzaj szykany, powód szykanowania),
- po czyjej stronie opowiada się podmiot liryczny? z których fragmentów utworu można to wyczytać?
4. Moment przełomowy:
- dlaczego ojciec zmienił swoje zachowanie?
- jak zareagował żandarm?
- jaka kara spotkała ojca?
- jaka była reakcja syna?
5. Relacja ojciec-syn - wnioski:
- kim stał się ojciec dla Jurka?
- jaką wartość ma śmierć ojca?
Ważne pojęcia: getto, Holokaust, Zagłada, ofiara, świadek.
Przykładowe prace pisemne:
1. Bohaterstwo wyraża się w różnej postaci. Uzasadnij prawdziwość tezy, odwołując się do wybranych tekstów literackich o II wojnie światowej.
2. Nauczyliśmy się godnie umierać. Porównaj postawę bohaterów Kamieni na szaniec oraz ojca Jurka z wiersza Stefanii Ney.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz